1. CZYNNE I ŚWIADOME UCZESTNICTWO
36.
Celebracja Mszy świętej, jako czynność Chrystusa i Kościoła, jest
ośrodkiem całego życia chrześcijańskiego zarówno dla Kościoła
powszechnego jak i partykularnego oraz dla poszczególnych
wiernych[87],
których dotyczy w różny sposób, zależnie
od zróżnicowania stanów, funkcji i aktualnego
uczestnictwa[88].
W ten sposób lud chrześcijański, «rodzaj wybrany,
królewskie kapłaństwo, lud święty, naród nabyty»[89]
ujawnia swoją zwartą i hierarchiczną strukturę[90].
Kapłaństwo zaś wspólne wiernych i kapłaństwo służebne,
czyli hierarchiczne, chociaż różnią się istotą, a nie tylko
stopniem, są sobie jednak wzajemnie przyporządkowane; jedno i drugie
bowiem we właściwy sposób uczestniczy w jedynym kapłaństwie
Chrystusa[91]. 37.
Wszyscy wierni, przez chrzest uwolnieni od swoich grzechów i
wcieleni do Kościoła, dzięki otrzymanemu znamieniu są przeznaczeni do
uczestniczenia w chrześcijańskim kulcie religijnym[92],
aby mocą swojego królewskiego kapłaństwa[93],
trwając na modlitwie i wychwalając Boga[94],
składali samych siebie jako ofiarę żywą, świętą i Bogu przyjemną,
popartą wszelkimi ich poczynaniami[95],
oraz po całej ziemi świadczyli o Chrystusie i wobec proszących
uzasadniali obecną w nich nadzieję życia wiecznego[96].
Stąd również uczestnictwo wiernych świeckich w Eucharystii
oraz w celebracji innych obrzędów Kościoła nie może być
sprowadzone do samej tylko biernej obecności, lecz winno być
rozumiane jako prawdziwe praktykowanie wiary i godności chrzcielnej.
38.
Dlatego niewzruszona nauka Kościoła o naturze Eucharystii, pojmowanej
nie tylko jako uczta, lecz także i przede wszystkim jako Ofiara,
winna być przez wszystkich wiernych słusznie uważana za szczególnie
istotną dla pełnego uczestnictwa w tak wielkim Sakramencie[97].
Ogołocona z jej wymiaru ofiarniczego, jest przeżywana w sposób
nie wykraczający poza sens i znaczenie zwykłego braterskiego
spotkania[98].
39.
W celu zwiększenia i ukazania czynnego uczestnictwa wiernych niedawna
odnowa ksiąg liturgicznych dowartościowała, zgodnie z intencją
Soboru, aklamacje ludu, odpowiedzi, psalmy, antyfony, pieśni, jak
również czynności czy gesty oraz postawę ciała, nadto
zatroszczyła się o wprowadzenie w odpowiednim czasie obowiązku
świętego milczenia, przewidując również w rubrykach części
należące do wiernych[99]
.
Poza tym pozostawiono więcej miejsca dla pożytecznej inwencji, która
polega na tym, że każda celebracja winna być dostosowana do potrzeb,
zdolności percepcyjnych, duchowego przygotowania i temperamentu
uczestników, zgodnie z możliwościami stworzonymi w ramach
przepisów liturgicznych. W wyborze pieśni, melodii, modlitw i
czytań biblijnych oraz w homilii, w przygotowaniu modlitwy wiernych,
w wypowiadanych niekiedy tach oraz w ozdabianiu budynku kościoła
stosownie do okresu liturgicznego istnieje duża możliwość
wprowadzania do każdej celebracji pewnego urozmaicenia, aby dzięki
temu ujawniło się wyraźniej również bogactwo tradycji
liturgicznej oraz aby celebracji, z uwzględnieniem potrzeb
duszpasterskich, został świadomie nadany szczególny rys, tak
by uczestnikom ułatwić przeżycie wewnętrzne. Należy jednak pamiętać,
że moc czynności liturgicznych
nie zawiera się w często zmienianych obrzędach liturgicznych, lecz w
słowie Boga i w sprawowanej tajemnicy, w które należy coraz
głębiej wnikać[100]
40.
Jednakże, chociaż sprawowanie liturgii niewątpliwie charakteryzuje
się zaangażowaniem wszystkich wiernych, to nie wynika z tego, że
wszyscy, oprócz przewidzianych gestów i postaw ciała, z
konieczności powinni coś wykonywać, jak gdyby każdy z konieczności
musiał wypełniać specyficzne zadanie liturgiczne. W nauczaniu
katechetycznym winno się raczej sumiennie zadbać, aby została
skorygowana rozpowszechniona gdzieniegdzie w ostatnich latach
powierzchowna wiedza i praktyka liturgiczna oraz by wszyscy wierni
jakby na nowo ożywili w sobie owo poczucie wielkiego zdumienia wobec
głębi tajemnicy wiary, jaką jest Eucharystia, w sprawowaniu
której Kościół nieustannie przechodzi od złych
przyzwyczajeń do nowego życia[101].
W sprawowaniu Eucharystii bowiem jak w całym życiu chrześcijańskim,
które z niej czerpie moc i do niej prowadzi, Kościół,
na wzór św. Tomasza Apostoła, z uwielbieniem pada na twarz
przed ukrzyżowanym, umęczonym, pogrzebanym i zmartwychwstałym Panem
w pełni Jego Boskiego blasku i nieustannie woła: Pan mój
i Bóg mój[102].
41.
W celu pobudzenia, zwiększenia i ożywienia owego wewnętrznego
poczucia uczestnictwa w liturgii bardzo są pożyteczne: stałe i
poszerzone sprawowanie Liturgii Godzin, korzystanie z
sakramentaliów oraz nabożeństwa chrześcijańskiej
pobożności ludowej. Tego rodzaju nabożeństwa, które,
chociaż nie należą ściśle do świętej liturgii, są jednak obdarzone
szczególną doniosłością i godnością i winny być
pojmowane jako mające pewien pożyteczny związek z porządkiem
liturgicznym, zwłaszcza gdy zostały uznane i zatwierdzone przez sam
Urząd Nauczycielski[103],
co się odnosi szczególnie do maryjnej modlitwy różańcowej[104].
Co więcej, ponieważ te dzieła pobożności prowadzą lud chrześcijański
zarówno do częstego korzystania z sakramentów,
zwłaszcza Eucharystii, jak i do rozmyślania nad tajemnicami
naszego odkupienia oraz do naśladowania chwalebnych przykładów
Świętych Pańskich, przeto przyczyniają się do naszego udziału w
kulcie liturgicznym ze zbawiennymi owocami[105].
42.
Należy uznać, że Kościół nie gromadzi się z ludzkiej woli,
lecz że jest powołany przez Boga w Duchu Świętym i przez wiarę
odpowiada na darmowe Jego powołanie (ekklesia bowiem ma
związek z klesis, czyli powołaniem)[106].
A Ofiara eucharystyczna nie może być pojmowana jako koncelebracja
w sensie jednoznacznym kapłana i towarzyszącego mu ludu[107].
Przeciwnie, Eucharystia celebrowana przez kapłanów jest
darem, który przewyższa zdecydowanie władzę
zgromadzenia (
) Zgromadzenie wiernych, które zbiera się w
celu sprawowania Eucharystii, absolutnie potrzebuje kapłana z mocą
święceń, który będzie jej przewodniczył, ażeby była prawdziwie
wspólnotą eucharystyczną. Z drugiej strony wspólnota
nie jest w stanie sama z siebie ustanowić sobie kapłana z mocą
święceń[108].
Istnieje pilna konieczność i powszechna zgoda, aby wyeliminować w tej
dziedzinie wszelką dwuznaczność i dostarczyć lekarstwo na trudności,
jakie pojawiły się w ostatnich latach. Z wielką ostrożnością trzeba
więc używać wyrażeń typu wspólnota celebrująca
lub celebrujące zgromadzenie, znanych powszechnie w
innych współczesnych językach jako celebrating
assembly, asamblea celebrante, assemblée
célébrante,
assemblea celebrante i innych tym podobnych.
2. FUNKCJE WIERNYCH ŚWIECKICH W CELEBRACJI MSZY ŚWIĘTEJ
43.
Dla dobra wspólnoty oraz całego Kościoła Bożego niektórzy
z wiernych świeckich zgodnie z tradycją słusznie i chwalebnie
wykonują pewne funkcje podczas sprawowania świętej liturgii[109].
Jeśli jest ich więcej, wypada, aby różne funkcje albo różne
części jednej funkcji wypełniali, dzieląc je między siebie[110].
44.
Oprócz posług akolity i lektora prawnie ustanowionych[111],
do wspomnianych wyżej szczególnych funkcji należą: funkcje
akolity[112]
i lektora[113]
wyznaczanych czasowo, z którymi łączą się inne zadania opisane
w Mszale Rzymskim[114],
oraz funkcje przygotowania hostii, prania bielizny liturgicznej i tym
podobne. Wszyscy czy to szafarze wyświęceni czy wierni
świeccy, wypełniający swoje zadanie lub funkcję, niech czynią to
wszystko i tylko to, co do nich należy[115],
oraz podczas samej celebracji liturgicznej, jak i podczas jej
przygotowywania niech dbają, aby liturgia Kościoła była sprawowana
godnie i pięknie.
45.
Należy unikać niebezpieczeństwa zaciemniania uzupełniającego się
podziału czynności pomiędzy duchownymi i świeckimi, które
sprawia, że funkcja świeckich zostaje poddana, jak to się mówi,
pewnej klerykalizacji, podczas gdy szafarze wyświęceni
niesłusznie podejmują to, co jest właściwe dla życia i działania
wiernych świeckich[116].
46.
Wierny świecki, który jest wezwany do tego, aby świadczył
pomoc podczas celebracji liturgicznych, winien być należycie
uformowany oraz wysoko cenić życie chrześcijańskie, wiarę, moralność
i wierność wobec Magisterium Kościoła. Wypada, aby otrzymał on
formację liturgiczną dostosowaną do jego wieku, stanu, rodzaju życia
i stopnia kultury religijnej[117].
Nie powinno się wybierać tych, których wyznaczenie mogłoby
budzić zdziwienie wiernych[118].
47.
Szczególnie godny pochwały jest utrzymujący się znany zwyczaj,
obecności chłopców lub młodzieńców, zazwyczaj
nazywanych ministrantami, którzy służą przy ołtarzu na wzór
akolity i na miarę swoich zdolności otrzymują stosowną katechezę na
temat spełnianej posługi[119].
Nie należy zapominać, że z grona tych chłopców na przestrzeni
wieków zrodziła się wielka rzesza wyświęconych szafarzy[120].
Aby skuteczniej zaradzić duszpasterskim potrzebom ministrantów,
należy ustanowić dla nich i popierać stowarzyszenia, w których
uczestniczyliby również i wspierali je ich rodzice. Ilekroć
takie stowarzyszenia osiągną wymiar międzynarodowy, erygowanie ich
oraz uznawanie i zatwierdzanie ich statutów należy do
Kongregacji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów[121].
Do tego rodzaju służby ołtarza mogą być dopuszczane dziewczęta lub
kobiety za zgodą biskupa diecezjalnego i z zachowaniem ustalonych
przepisów[122].
PRZYPISY:
[87]
Por. tamże, nr 41; KK nr 11; DP nry 2, 5, 6; DB nr 30; DE nr 15;
Św. Kongr. Obrzędów, Instr. Eucharisticum mysterium,
nry 3 e, 6: AAS 59 (1967) 542, 544-545; Mszał Rzymski, Ogólne
wprowadzenie, nr 16.
[88]
Por. KL nr26; Mszał Rzymski, Ogólne wprowadzenie,
nr 91.
[89]
1 P 2, 9; por. 2, 4-5.
[90]
Mszał Rzymski, Ogólne wprowadzenie, nr 91; por. KL nr
14.
[91]
KK nr10.
[92]
Por. św. Tomasz z Akwinu, Summa theol., III, q. 63, a. 2.
[93]
Por. KK nr10; por. Jan Paweł II, Enc. Ecclesia de
Eucharistia, nr 28: AAS 95 (2003) 452.
[94]
Por. Dz 2, 42-47.
[95]
Por. Rz 12, 1.
[96]
Por. 1 P 3, 15; 2, 4-10.
[97]
Por. Jan Paweł II, Enc. Ecclesia de Eucharistia, nry 12-18:
AAS 95 (2003) 441- 445; Tenże, List Dominicae Cenae, 24
lutego 1980, nr 9: AAS 72 (1980) 129-133.
[98]
Jan Paweł II, Enc. Ecclesia de Eucharistia, nr 10: AAS 95
(2003) 439.
[99]
Por. KL nry 30-31.
[100]
Por. Św. Kongr. Kultu Bożego, Instr. Liturgicae instaurationes,
nr 1: AAS 62 (1970) 695.
[101]
Por. Missale Romanum, Feria secunda post Dominica V in
Quadragesima, Collecta, s. 258.
[102]
Jan Paweł II, List. apost. Novo millennio ineunte,6
stycznia 2001, nr 21: AAS 93 (2001) 280; por. J 20, 28.
[103]
Por. Pius XII, Enc. Mediator Dei: AAS 39 (1947) 586; por. KK
nr 67; Paweł VI, Adh. apost. Marialis cultus,11
lutego 1974, nr 24: AAS 66 (1974) s.113-168, tu 134; Kongr. ds.
Kultu Bożego i Dysc. Sakram., Dyrektorium o pobożności ludowej i
liturgii, 17 grudnia 2001.
[104]
Por. Jan Paweł II, List apost. Rosarium Virginis Mariae,
16 października 2002: AAS 95 (2003) 5-36.
[105]
Pius XII, Enc. Mediator Dei: AAS 39 (1947) 586-587.
[106]
Por. Kongr. ds. Kultu Bożego i Dysc. Sakram., Instr. Varietates
legitimae, nr 22: AAS 87 (1995) 297.
[107]
Por. Pius XII, Enc. Mediator Dei: AAS 39 (1947) 553.
[108]
Jan Paweł II, Enc. Ecclesia de Eucharistia, nr29: AAS
95 (2003) 453; por. Sobór Laterański IV., 11-30 listopada
1215, rozdz. 1: DS 802; Sobór Trydencki, Sesja XXIII, 15
lipca 1563, Nauka i kanony osakramencie
święceń, rozdz. 4: DS 1767-1770; Pius XII, Enc. Mediator
Dei: AAS 39 (1947) 553.
[109]
Por. KPK, kan. 230 § 2; por. Mszał Rzymski, Ogólne
wprowadzenie, nr 97.
[110]
Por. Mszał Rzymski, Ogólne wprowadzenie, nr 109.
[111]
Por. Paweł VI, List apost. motu proprio Ministeria quaedam,
15 sierpnia 1972, nry VI-XII, w: Pontificale Romanum ex decreto
sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II instauratum, auctoritate
Pauli Pp. VIpromulgatum, De
institutione lectorum et acolythorum, de admissione inter candidatos
ad diaconatum et presbyteratum, de sacro caelibatu amplectendo,
editio typica, 3 decembris[ ]1972, Typis Polyglottis
Vaticanis 1973, s. 10: AAS 64 (1972) 529-534, tu 532-533; KPK, kan.
230 § 1; Mszał Rzymski, Ogólne wprowadzenie, nry
98-99, 187-193.
[112]
Por. Mszał Rzymski, Ogólne wprowadzenie, nry 187-190,
193;KPK, kan. 230 §§ 2-3.
[113]
Por. KL nr 24; Św. Kongr. ds. Sakram. i Kultu Bożego, Instr.
Inaestimabile donum, nry 2, 18: AAS 72 (1980) 334, 338; Mszał
Rzymski, Ogólne wprowadzenie, nry 101, 194-198; KPK,
kan. 230 §§ 2-3.
[114]
Por. Mszał Rzymski, Ogólne wprowadzenie, nry 100-107.
[115]
Tamże, nr 91; por. KL nr28.
[116]
Por. Jan Paweł II, Przemówienie do
Konferencji Episkopatu na Antyllach, 7 maja 2002,
nr 2: AAS 94 (2002) 575-577; Adh. apost. posynodalna Christifideles
laici, 30 grudnia 1988, nr 23: AAS 81 (1989) 393-521, tu
429-431; Kongr. ds. Duchowieństwa i inne, Instr. Ecclesiae de
mysterio, 15 sierpnia 1997, Zasady teologiczne, nr 4: AAS
89 (1997) 860-861.
[117]
Por. KL nr 19.
[118]
Por. Św. Kongr. ds. Dysc. Sakram., Instr. Immensae caritatis,
29 stycznia 1973:AAS 65 (1973) 266.
[119]
Por. Św. Kongr. Obrzędów, Instr. De musica sacra,3
września 1958, nr 93c: AAS 50 (1958) 656.
[120]
Por. Pap. Rada ds. Interpret. Tekstów
Prawnych, Responsio ad propositum dubium, 11 lipca
1992: AAS 86 (1994) 541-542; Kongr. ds. Kultu Bożego i Dysc.
Sakram., List do przewodniczących Konferencji Episkopatów
na temat funkcji liturgicznych pełnionych przez świeckich, 15
marca 1994, Notitiae 30 (1994) 333-335, 347-348.
[121]
Por. Jan Paweł II, Konst. apost. Pastor bonus, art. 65: AAS
80 (1988) 877.
[122]
Por. Pap. Rada ds. Interpret. Tekstów
Prawnych, Responsio ad propositum dubium, 11 lipca
1992: AAS 86 (1994) s.541-542; Kongr. ds. Kultu Bożego i Dysc.
Sakram., List do przewodniczących Konferencji Episkopatów
na temat funkcji liturgicznych pełnionych przez świeckich, 15
marca 1994, Notitiae 30 (1994) 333-335, 347-348; List
do pewnego biskupa, 27 lipca 2001, Notitiae 38
(2002) 46-54.
opr. mg/mg
|