1. MATERIA NAJŚWIĘTSZEJ EUCHARYSTII
48.
Chleb, którego używa się przy sprawowaniu Najświętszej Ofiary
eucharystycznej, powinien być niekwaszony, czysto pszenny i świeżo
upieczony, tak aby nie było żadnego niebezpieczeństwa zepsucia[123].
Wynika z tego, że chleb wykonany z innej substancji, nawet zbożowej,
lub taki, do którego została dodana znaczna ilość materii
różnej od pszenicy, tak że zgodnie z powszechną opinią nie
może być nazwany chlebem pszennym, nie stanowi ważnej materii dla
sprawowania Ofiary i sakramentu Eucharystii[124].
Poważne nadużycie stanowi dodawanie do chleba przeznaczonego do
Eucharystii innych substancji, jakimi są owoce lub cukier czy miód.
Jest oczywiste, że hostie winny być wykonywane przez osoby, które
odznaczają się nie tylko uczciwością, lecz również mają
kompetencje do ich wykonywania i wyposażone są w odpowiednie
narzędzia[125].
49.
Wypada, aby ze względu na czytelność znaku pewne części Chleba
eucharystycznego pochodzące z jego połamania były rozdzielone podczas
Komunii przynajmniej niektórym wiernym. Nie wyklucza
się jednak małych hostii, gdy wymaga tego większa liczba
przyjmujących Komunię świętą lub inne racje duszpasterskie[126],
owszem, zgodnie ze zwyczajem należy używać przede wszystkim małych
komunikantów, które nie wymagają już dalszego
łamania.
50.
Wino, jakiego używa się przy sprawowaniu Najświętszej Ofiary
eucharystycznej, powinno być naturalne, z winogron, czyste i nie
zepsute, bez domieszki obcych substancji[127].
Przy sprawowaniu Mszy należy dodać do niego odrobinę wody. Z
troskliwością należy dbać, aby wino przeznaczone do Eucharystii było
przechowywane w doskonałym stanie i nie skwaśniało[128].
Absolutnie zakazuje się używania wina, którego prawdziwość i
pochodzenie byłyby wątpliwe : Kościół bowiem wymaga pewności,
jeśli chodzi o warunki konieczne do ważności sakramentów.
Żaden pretekst nie może usprawiedliwić użycia jakichkolwiek innych
napojów, które nie stanowią ważnej materii.
2. MODLITWA EUCHARYSTYCZNA
51.
Należy stosować tylko te Modlitwy eucharystyczne, które
znajdują się w Mszale Rzymskim lub zostały prawnie zatwierdzone przez
Stolicę Apostolską w okolicznościach i granicach przez nią
określonych. Nie można tolerować tego, że niektórzy
kapłani uważają się za uprawnionych do układania modlitw
eucharystycznych[129]
lub zmieniają ich teksty zatwierdzone przez Kościół, czy też
wprowadzają inne teksty prywatnego autorstwa[130].
52.
Wypowiadanie Modlitwy eucharystycznej, która ze swej natury
jest szczytem całej celebracji, jest zarezerwowane kapłanowi na mocy
właściwej mu władzy święceń. Dlatego nadużyciem jest czynienie tego w
ten sposób, że niektóre fragmenty Modlitwy
eucharystycznej są recytowane przez diakona, świeckiego posługującego
w liturgii lub poszczególnego wiernego czy też wszystkich
wiernych razem. Modlitwa eucharystyczna winna więc być w całości
recytowana jedynie przez samego kapłana[131].
53.
W czasie gdy celebrujący kapłan wypowiada Modlitwę eucharystyczną,
nie można wykonywać innych modlitw ani śpiewów; nie
wolno też wtedy grać na organach ani na innych instrumentach[132],
chyba że podczas prawnie zatwierdzonych aklamacji, o których
mowa poniżej.
54.
Lud jednak uczestniczy zawsze aktywnie i nigdy nie jest całkowicie
bierny: ożywiony bowiem wiarą, łączy się z kapłanem w
milczeniu oraz poprzez formuły ustalone w strukturze Modlitwy
eucharystycznej. Są to odpowiedzi w dialogu prefacji, Święty,
aklamacja po konsekracji i aklamacja Amen po końcowej
doksologii oraz inne aklamacje wprowadzone przez Konferencję
Episkopatu i zatwierdzone przez Stolicę Świętą[133].
55.
Gdzieniegdzie utrwaliło się nadużycie, że przy sprawowaniu Mszy
świętej kapłan łamie hostię w czasie konsekracji. Nadużycie to
dokonuje się wbrew tradycji Kościoła. Należy je napiętnować i jak
najszybciej zlikwidować.
56.
Ze względu na konieczność zachowania starożytnej tradycji i ukazania
jedności kościelnej w Modlitwie eucharystycznej nie wolno pomijać
wspomnienia imienia papieża oraz biskupa diecezjalnego. Komunia
kościelna zgromadzenia eucharystycznego jest komunią z własnym
biskupem i z Papieżem[134].
3. INNE CZĘŚCI MSZY ŚWIĘTEJ
57.
Wspólnota wiernych ma prawo, aby zwłaszcza w celebracji
niedzielnej stale była obecna odpowiednia i prawdziwa muzyka oraz aby
ołtarz, sprzęty i bielizna liturgiczna zgodnie z przepisami zawsze
odznaczały się godnością, pięknem i czystością.
58.
Wszyscy wierni mają również prawo, by sprawowanie Eucharystii
we wszystkich jej częściach zostało tak troskliwie przygotowane, aby
słowo Boże było w niej godnie i skutecznie głoszone i wyjaśniane, aby
zgodnie z przepisami pieczołowicie została zachowana możliwość wyboru
tekstów liturgicznych i obrzędów, a słowa pieśni
podczas celebracji liturgii strzegły i właściwie ożywiały ich wiarę.
59.
Powinien zniknąć godny napiętnowania zwyczaj, że kapłani lub diakoni
albo wierni, tu i ówdzie według swojego uznania, zmieniają lub
zniekształcają teksty świętej liturgii, jakie są zobowiązani
wypowiedzieć. Postępując w ten sposób, czynią celebrację
świętej liturgii niepewną, a nierzadko fałszują jej autentyczny sens.
60.
W sprawowaniu Mszy świętej liturgia słowa i liturgia eucharystyczna
ściśle się z sobą łączą i stanowią jeden i ten sam akt kultu. Dlatego
nie wolno oddzielać jednej od drugiej ani sprawować ich w różnym
czasie i miejscu[135].
Nie wolno również poszczególnych części Mszy świętej
sprawować w różnych porach tego samego dnia.
61.
W wyborze czytań biblijnych, które mają być użyte w czasie
Mszy świętej, należy przestrzegać norm, jakie znajdują się w księgach
liturgicznych[136],
aby prawdziwie obficiej zastawić wiernym stół słowa
Bożego i szerzej otworzyć im skarbiec biblijny[137].
62.
Nie wolno opuszczać i zmieniać przepisanych czytań biblijnych, a
zwłaszcza czytań ani psalmu responsoryjnego, w których
zawiera się słowo Boże, nie wolno zastępować innymi tekstami, nie
biblijnymi[138].
63.
Czytanie Ewangelii, które stanowi szczyt liturgii
słowa[139],
na mocy tradycji Kościoła w sprawowaniu świętej liturgii należy
zarezerwować wyświęconemu szafarzowi[140].
Stąd świeckiemu, a nawet zakonnikowi, nie wolno odczytywać
Ewangelii podczas Mszy świętej, ani też w innych przypadkach, kiedy
przepisy wyraźnie na to nie zezwalają[141].
64.
Homilię, która ma miejsce w trakcie sprawowania Mszy świętej i
jest częścią samej liturgii[142],
winien z zasady głosić kapłan celebrujący. Może on ją zlecić
kapłanowi koncelebrującemu lub niekiedy, zależnie od okoliczności,
także diakonowi, nigdy zaś osobie świeckiej[143].
W szczególnych przypadkach i ze słusznej przyczyny homilię
może wygłosić także biskup lub prezbiter, który uczestniczy w
celebracji, choć nie może koncelebrować[144].
65.
Należy pamiętać, iż w myśl zapisu kan. 767 § 1 wszelkie
wcześniejsze przepisy, które dopuszczały wiernych nie
wyświęconych do wygłaszania homilii w czasie celebracji
eucharystycznej uznaje się za zniesione [145].
Owo dopuszczenie zostaje cofnięte, tak że nie może być przywrócone
mocą żadnego zwyczaju.
66.
Zakaz dopuszczania świeckich do głoszenia homilii podczas celebracji
Mszy świętej odnosi się również do alumnów seminariów,
studentów teologii i tych, którzy podjęli się zadania,
jak się określa, asystentów duszpasterskich, nie
wyłączając również wszelkich innych grup, ruchów,
wspólnot lub stowarzyszeń świeckich[146].
67.
Nade wszystko trzeba szczególnie czuwać, aby homilia opierała
się ściśle na tajemnicach zbawienia, wyjaśniając w ciągu roku
liturgicznego na podstawie czytań biblijnych i tekstów
liturgicznych tajemnice wiary i zasady życia chrześcijańskiego oraz
komentując stałe lub zmienne teksty Mszy świętej albo inne obrzędy
Kościoła[147].
Jest oczywiste, że wszystkie interpretacje Pisma świętego winny
prowadzić do Chrystusa, jako najważniejszej podstawy ekonomii
zbawienia, lecz powinno się to dokonywać z uwzględnieniem
specyficznego kontekstu celebracji liturgicznej. W głoszonej homilii
należy zadbać, aby rzucać światło Chrystusa na wydarzenia życia. Nie
powinno się jednak pozbawiać słowa Bożego jego prawdziwego i
nieskażonego sensu, odnosząc się na przykład jedynie do
rzeczywistości politycznej lub świeckiej albo czerpiąc z poglądów
wywodzących się ze współczesnych ruchów
pseudo-religijnych jak ze źródła [148].
68.
Biskup diecezjalny winien troszczyć się o głoszenie homilii[149],
wydając dla wyświęconych szafarzy również normy, wskazania i
praktyczne pomoce oraz popierając spotkania i inne stosowne
przedsięwzięcia, aby mieli często okazję do wnikliwej refleksji nad
istotą homilii oraz znajdowali pomoc w jej przygotowaniu.
69.
We Mszy świętej oraz w innych celebracjach świętej liturgii nie wolno
używać Symbolu, czyli Wyznania wiary, którego nie ma w prawnie
zatwierdzonych księgach liturgicznych.
70.
Dary ofiarne, które wierni mają zwyczaj składać podczas
liturgii eucharystycznej we Mszy świętej, niekoniecznie muszą się
ograniczać do chleba i wina przeznaczonych do Eucharystii, lecz mogą
również obejmować inne dary, jakie w formie pieniędzy lub
innych przydatnych rzeczy zostały ofiarowane przez wiernych jako
wyraz miłości wobec ubogich. Dary materialne powinny jednak być
zawsze widzialnym wyrazem owego prawdziwego daru, jakiego oczekuje od
nas Pan: a jest nim skruszone serce, miłość Boga i bliźniego, dzięki
czemu upodabniamy się do ofiary Chrystusa, który za nas wydał
samego siebie. W Eucharystii bowiem w najwyższym stopniu jaśnieje owa
tajemnica miłości, którą Jezus Chrystus okazał podczas
Wieczerzy Pańskiej, umywając uczniom stopy. W celu zachowania
godności świętej liturgii ofiary materialne muszą być jednak zbierane
we właściwy sposób. Dlatego pieniądze, jak też inne dary
przeznaczone dla ubogich, należy składać w odpowiednim miejscu, lecz
nie na stole eucharystycznym[150].
Oprócz pieniędzy i okazjonalnie – dla podkreślenia
znaku –niewielkiej części innych darów ofiary tego
rodzaju winny być składane poza celebracją Mszy świętej.
71.
W obrządku rzymskim należy zachować zwyczaj przekazywania pokoju tuż
przed Komunią świętą, tak jak przewiduje obrzęd Mszy świętej. Zgodnie
bowiem z tradycją obrządku rzymskiego zwyczaj ten nie oznacza ani
pojednania, ani odpuszczenia grzechów, lecz ma na celu
okazanie pokoju, jedności i miłości przed przyjęciem Najświętszej
Eucharystii[151].
Taki charakter braterskiego pojednania ma akt pokuty na początku Mszy
świętej, zwłaszcza jeśli jest odmawiany według pierwszej
formuły.
72.
Wypada, aby każdy z umiarem przekazywał znak pokoju tylko
osobom najbliżej stojącym. Kapłan może przekazać znak
pokoju usługującym, zawsze jednak pozostając w prezbiterium, aby nie
zakłócać celebracji. Niech uczyni podobnie, jeśli ze słusznej
przyczyny pragnie przekazać znak pokoju niektórym wiernym.
Jeśli chodzi o sam znak przekazania pokoju, winny go ustalić
Konferencje Episkopatów, w gestach zatwierdzonych przez
Stolicę Apostolską, zgodnie z mentalnością i zwyczajami
ludów[152].
73.
Podczas sprawowania Mszy świętej łamanie Chleba eucharystycznego
zaczyna się po przekazaniu pokoju, gdy odmawia się Baranku Boży.
Dokonuje tego tylko kapłan celebrujący, wspomagany, jeśli zachodzi
taka potrzeba, przez diakona lub współcelebransa, lecz nigdy
przez osobę świecką. Gest bowiem łamania chleba spełniony
przez Chrystusa podczas Ostatniej Wieczerzy,
który
w czasach apostolskich nadał nazwę całej akcji eucharystycznej,
oznacza, że wierni, choć liczni, tworzą jedno Ciało przez
przyjmowanie Komunii z jednego chleba, jakim jest Chrystus umarły za
zbawienie świata i zmartwychwstały (1 Kor 10, 17)[153].
Dlatego obrzęd ten musi być wykonywany z wielkim szacunkiem[154].
Powinien jednak trwać krótko. Bezwzględnie należy wyeliminować
nadużycie, które stało się gdzieniegdzie zwyczajem,
przedłużania tego obrzędu bez potrzeby, wykonywania go wbrew
przepisom nawet z pomocą świeckich oraz nadawania mu przesadnego
znaczenia[155].
74.
Jeśli zajdzie potrzeba, aby świecki przekazał wiernym zgromadzonym w
kościele jakieś informacje albo świadectwo o życiu chrześcijańskim,
należy to zasadniczo przenieść poza celebrację Mszy świętej. Z
poważnych jednak przyczyn można takie informacje lub świadectwa
przekazać po odmówieniu przez kapłana modlitwy po Komunii.
Praktyka ta nie może stać się jednak zwyczajem. Co więcej, informacje
te i świadectwa w żadnym razie nie powinny posiadać takich cech, aby
mogły być kojarzone z homilią[156],
ani być powodem nie wygłoszenia homilii w ogóle.
4. ŁĄCZENIE RÓŻNYCH OBRZĘDÓW ZE SPRAWOWANIEM MSZY ŚWIĘTEJ
75.
Z racji teologicznej księgi liturgiczne czasami nakazują lub
pozwalają na celebrację Mszy świętej w połączeniu z innym obrzędem,
zwłaszcza ze sprawowaniem sakramentów[157].
W innych jednak przypadkach Kościół nie dopuszcza takiego
łączenia, szczególnie gdy ma to związek ze sprawami mało
znaczącymi.
76.
Oprócz tego, zgodnie z najdawniejszą tradycją Kościoła
rzymskiego, ze Mszą świętą nie wolno łączyć sakramentu pokuty w taki
sposób, że powstaje jedna czynność liturgiczna. Nie
przeszkadza to jednak, aby kapłani, z wyjątkiem tych, którzy
celebrują albo koncelebrują Mszę świętą, słuchali spowiedzi tych
wiernych, którzy tego pragną, by wyjść naprzeciw ich
potrzebom, nawet wtedy, kiedy w tym samym miejscu sprawowana jest
Msza święta[158].
Musi się to jednak dokonywać w odpowiedni sposób.
77.
W żadnym przypadku celebracji Mszy świętej nie wolno łączyć ze
zwykłym, czy też nawet uroczystym posiłkiem. Jeśli nie zachodzi
poważna potrzeba, nie należy też sprawować Mszy świętej na stole
służącym do spożywania posiłków[159],
ani w jadalni, ani w miejscu, które jest wykorzystywane
do wspólnego ucztowania, ani też w jakimkolwiek pomieszczeniu,
gdzie znajduje się pożywienie; nie mogą też uczestnicy Mszy świętej w
czasie jej trwania zasiadać przy stołach. Jeśli z poważnej przyczyny
Msza święta musi być sprawowana w tym samym miejscu, w którym
ma być następnie spożywany posiłek, należy zrobić wyraźną przerwę
między zakończeniem Mszy świętej a początkiem posiłku; podczas
celebracji Mszy świętej zabrania się również podawania wiernym
zwykłego pokarmu.
78.
Mszy świętej nie wolno łączyć ze sprawami politycznymi albo
świeckimi, czy też z tym wszystkim, co nie jest w pełni zgodne z
nauczaniem Magisterium Kościoła katolickiego. Co więcej, aby nie
pozbawiać Eucharystii jej autentycznego znaczenia, należy za wszelką
cenę unikać celebrowania Mszy świętej jedynie w celu stworzenia
okazałego widowiska, jak też nie nadawać jej stylu podobnego do
innych ceremonii, zwłaszcza świeckich.
79.
Trzeba wreszcie jak najsurowiej potępić nadużycie polegające na
wprowadzaniu do celebracji Mszy świętej elementów niezgodnych
z przepisami ksiąg liturgicznych, a zaczerpniętych z obrzędów
innych religii.
PRZYPISY:
[123]
Por. KPK, kan. 924 § 2: Mszał Rzymski, Ogólne
wprowadzenie, nr 320.
[124]
Por. Św. Kongr. ds. Dysc. Sakram., Instr., Dominus Salvator
noster,26 marca 1929, nr 1: AAS 21 (1929) 631-642, tu
632.
[125]
Por. tamże, nr II: AAS 21 (1929) 635.
[126]
Por. Mszał Rzymski, Ogólne wprowadzenie, nr 321.
[127]
Por. Łk 22, 18; KPK, kan. 924 §§ 1, 3; Mszał Rzymski,
Ogólne wprowadzenie, nr 322.
[128]
Por. Mszał Rzymski, Ogólne wprowadzenie, nr 323.
[129]
Jan Paweł II, List apost. Vicesimus quintus annus,
nr 13: AAS 81 (1989) 910.
[130]
Św. Kongr. ds. Sakram. i Kultu Bożego, Instr. Inaestimabile
donum,nr5: AAS 72 (1980) 335.
[131]
Por. Jan Paweł II, Enc. Ecclesia de Eucharistia, nr 28: AAS
95 (2003) 452; Mszał Rzymski, Ogólne wprowadzenie, nr
147; Św. Kongr. Kultu Bożego, Instr. Liturgicae instaurationes,
nr 4: AAS 62 (1970) 698; Św. Kongr. Ds. Sakram. I Kultu Bożego,
Instr. Inaestimabile donum,nr 4: AAS 72 (1980) 334.
[132]
Mszał Rzymski, Ogólne wprowadzenie, nr 32.
[133]
Tamże, nr 147; por. Jan Paweł II, Enc. Ecclesia de Eucharistia,
nr 28: AAS 95 (2003) 452; por. Św. Kongr. ds. Sakram. i Kultu
Bożego, Instr. Inaestimabile donum,nr4: AAS
72 (1980) s.334-335.
[134]
Jan Paweł II, Enc. Ecclesia de Eucharistia, nr 39: AAS 95
(2003) 459.
[135]
Św. Kongr. Ds. Sakram. i Kultu Bożego, Instr. Inaestimabile
donum,nr 4: AAS 72 (1980) s.334-335.
[136]
Por. Mszał Rzymski, Ogólne wprowadzenie, nry 356-362.
[137]
Por. KL nr 51.
[138]
Mszał Rzymski, Ogólne wprowadzenie, nr 57; por. Jan
Paweł II, List apost. Vicesimus quintus annus,
nr13: AAS 81 (1989) 910; Kongr. Nauki Wiary, Deklaracja
Dominus Iesus o jedyności i powszechności zbawczej Jezusa
Chrystusa i Kościoła, 6 sierpnia 2000: AAS 92 (2000) 742-765.
[139]
Mszał Rzymski, Ogólne wprowadzenie, nr 60.
[140]
Por. tamże, nry 59-60.
[141]
Por. np. Rituale Romanum, ex decreto sacrosancti Oecumenici
Concilii Vaticani II renovatum, auctoritate Pauli Pp. VI
editum Ioannis Pauli Pp. II cura recognitum: Ordo celebrandi
Matrimonium, editio typica altera, diei 19 martii 1990, Typis
Polyglottis Vaticanis, 1991, nr 125; Rituale Romanum, ex decreto
sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II instauratum,
auctoritate Pauli Pp. VI promulgatum:
Ordo Unctionis infirmorum eorumque pastoralis curae, editio typica,
7 decembris 1972, Typis Polyglottis Vaticanis 1972, nr 72.
[142]
Por. KPK, kan. 767 § 1.
[143]
Por. Mszał Rzymski, Ogólne wprowadzenie, nr 66; por.
KPK, kan. 6, §§ 1, 2; i kan. 767 § 1, o czym
wspominają także przepisy w Kongr. ds. Duchowieństwa i inne, Instr.
Ecclesiae de mysterio, Wskazówki praktyczne,
art. 3 § 1: AAS 89 (1997) 865.
[144]
Mszał Rzymski, Ogólne wprowadzenie, nr 66; por. KPK,
kan. 767 § 1.
[145]
Por. Kongr. ds. Duchowieństwa i inne, Instr. Ecclesiae de
mysterio, Wskazówki praktyczne, art.
3 § 1: AAS 89 (1997) 865; por. KPK,kan. 6, §§
1, 2; Pap. Komisja ds. Autent. Interpr. KPK, Responsio ad
propositum dubium, 20 czerwca 1987: AAS 79 (1987) 1249.
[146]
Por. Kongr. ds. Duchowieństwa i inne, Instr. Ecclesiae de
mysterio, Wskazówki praktyczne, art.
3 § 1: AAS 89 (1997) 864-865.
[147]
Por. Sobór Trydencki, Sesja XXII, 17 września 1562, Nauka
o Najśw. Ofierze Mszy świętej, rozdz. 8: DS 1749; Mszał
Rzymski, Ogólne wprowadzenie, nr 65.
[148]
Por. Jan Paweł II, Przemówienie do grupy biskupów ze
Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej, przybyłych do
Rzymu z wizytą «ad limina Apostolorum», 28 maja 1993, nr
2: AAS 86 (1994) 330.
[149]
Por. KPK, kan. 386 § 1.
[150]
Por. Mszał Rzymski, Ogólne wprowadzenie, nr 73.
[151]
Por. tamże, nr 154.
[152]
Por. tamże, nry 82, 154.
[153]
Por. tamże, nr 83.
[154]
Por. Św. Kongr. Kultu Bożego, Instr. Liturgicae instaurationes,
nr 5: AAS 62 (1970) 699.
[155]
Por. Mszał Rzymski, Ogólne wprowadzenie, nry 83, 240,
321.
[156]
Por. Kongr. ds. Duchowieństwa i inne, Instr. Ecclesiae de
mysterio, Wskazówki praktyczne, art.
3 § 2: AAS 89 (1997) 865.
[157]
Por. zwłaszcza OWLG, nry 93-98; Rytuał Rzymski, Obrzędy
błogosławieństw, Katowice 2001, Wprowadzenie teologiczne i
pastoralne, nr 28; Obrzędy koronacji wizerunków
Najświętszej Maryi Panny, Katowice 2004, nry 10 i 14, s. 10-11;
Św. Kongr. Kultu Bożego, Instr. o Mszach dla grup specjalnych Actio
pastoralis, 15 maja 1969: AAS 61 (1969) 806-811; Dyrektorium o
Mszach z udziałem dzieciPueros baptizatos, 1
listopada 1973: AAS 66 (1974) 30-46; Mszał Rzymski, Ogólne
wprowadzenie, nr 21.
[158]
Por. Jan Paweł II, List apost. (motu proprio) Misericordia Dei,
7 kwietnia 2002, nr 2: AAS 94 (2002) 455; por. Kongr. ds. Kultu
Bożego i Dysc. Sakram., Responsa ad dubia proposita,
Notitiae 37 (2001) 259-260.
[159]
Por. Św. Kongr. Kultu Bożego, Instr. Liturgicae instaurationes,
nr9: AAS 62 (1970) 702.
opr. mg/mg
|