„L'Osservatore Romano” , wyd. polskie, nr 7 ( 134) 1991, s. 12-16

Wstęp

Powstawanie i rozwój sekt, czyli nowych ruchów religijnych, stanowi ważne zjawisko w historii religii naszych czasów. Ich działanie znamionuje duża żywotność. Niektóre z nich mają charakter ezoteryczny. Początek innym dała ich własna, szczególna interpretacja Biblii. Wiele wywodzi się z religii Afryki i Azji lub łączy w sposób synkretyczny elementy tych religii z chrześcijaństwem.

Do biskupów kierowanych jest bardzo wiele próśb o informacje i wskazówki, oczekuje się też od nich podjęcia konkretnych działań wobec tego niepokojącego zjawiska. W wielu jednak przypadkach brak odpowiedniej informacji może spowodować, że nie zostanie podjęta żadna inicjatywa duszpasterska, bądź też doprowadzić do reakcji przesadnej.

Jako wprowadzenie do dyskusji i pomoc w sformułowaniu planu pracy duszpasterskiej pragnę omówić tutaj, czcigodni Ojcowie, następujące zagadnienia:

I. TERMINOLOGIA

Złożona rzeczywistość

Istnieje problem, jakiej terminologii należy używać w odniesieniu do społeczności, o których mowa. A to dlatego, że rzeczywistość sama w sobie jest złożona. Społeczności te różnią się znacznie między sobą pod względem wyznania, genezy, wielkości, sposobów pozyskiwania nowych członków, wzorów zachowania i postaw wobec Kościoła, innych grup religijnych oraz społeczeństwa. Omówimy tu kilka określeń, za pomocą których opisuje się tę rzeczywistość .

Sekta

Słowo „sekta” zdaje się odnosić w sposób bardziej bezpośredni do małej grupy, która odłączyła się od większej społeczności religijnej, najczęściej chrześcijańskiej, i której wierzenia oraz praktyki uważane są za odchylenie.

Nie wszędzie używa się tego słowa w tym samym znaczeniu. W Ameryce łacińskiej, na przykład, istnieje tendencja do określania nim wszystkich społeczności niekatolickich, nawet jeśli należą one do tradycyjnych Kościołów protestanckich. Również jednak w Ameryce łacińskiej, w środowiskach nastawionych bardziej ekumenicznie, słowa „sekta” używa się w odniesieniu do grup skrajnych i agresywnych. W zachodniej Europie słowo to budzi skojarzenia negatywne, natomiast w Japonii nowe religie, wywodzące się z szintoizmu lub buddyzmu, są zwykle nazywane sektami, co jednak nie jest równoznaczne z ich ujemną oceną.

Nowe ruchy religijne

Określenie „nowe ruchy religijne", zastosowane do tego rodzaju społeczności, jest bardziej neutralne niż „sekty". Nazywamy je „nowymi” nie tylko dlatego, że pojawiły się one w obecnej postaci po II wojnie światowej, ale także dlatego, że jawią się jako alternatywa wobec religii oficjalnych i instytucjonalnych oraz dominującej kultury . Określamy je jako „religijne", ponieważ twierdzą one, iż ukazują wizję rzeczywistości religijnej czy sakralnej bądź drogę do osiągnięcia innych celów, takich jak poznanie transcendentne, oświecenie duchowe lub autorealizacja, albo też pozwalają swoim członkom znaleźć odpowiedź na podstawowe pytania.

Inne określenia

W odniesieniu do omawianych tu ruchów i społeczności używa się także innych określeń, takich jak nowe religie, religie marginalne, wolne ruchy religijne, alternatywne ruchy religijne, marginalne ruchy religijne i (zwłaszcza w krajach anglojęzycznych) kulty.

Jaką terminologię należy przyjąć?

Dopóki nie istnieje powszechnie przyjęta terminologia, musimy starać się używać określeń najbardziej bezstronnych i precyzyjnych.

w niniejszym omówieniu będę zatem używał zwykle określenia „nowe ruchy religijne", ponieważ jest ono neutralne i wystarczająco ogólne, by ogarnąć nowe ruchy pochodzenia protestanckiego, sekty powstałe na bazie chrześcijaństwa, nowe ruchy orientalne lub afrykańskie oraz ruchy typu gnostycznego i ezoterycznego.

II. TYPOLOGIA NOWYCH RUCHÓW RELIGIJNYCH

Ruchy nawiązujące do chrześcijaństwa

Wśród ruchów, które nawiązują do chrześcijaństwa, można wyróżnić nowe ruchy wyrosłe z reformacji protestanckiej, sekty zakorzenione w chrześcijaństwie, ale znacznie odbiegające od niego pod względem doktrynalnym, ruchy wywodzące się z innych religii lub ruchów o podłożu humanitarnym bądź powołujące się na tzw. „potencjał ludzki” (do takich należy New Age oraz religijne grupy terapeutyczne), lub na „potencjał boski", co spotkać można zwłaszcza w religijnych tradycjach orientalnych. Inny charakter mają nowe ruchy religijne powstałe w rezultacie kontaktów między religiami światowymi a pierwotnymi kulturami religijnymi.

Ruchy powołujące się na „system wiedzy"

Można tu wyróżnić cztery typy:
Istnieją ruchy, dla których podstawą jest Pismo Święte; należy je zatem uznać za chrześcijańskie lub wywodzące się z chrześcijaństwa.
Druga grupa obejmuje ruchy wyrosłe z innych religii, takich jak hinduizm, buddyzm lub religie tradycyjne. Niektóre z nich przejmują też w sposób synkretyczny elementy chrześcijaństwa.
W trzeciej grupie sekt można zaobserwować rozkład autentycznego rozumienia religii i powrót do pogaństwa.
Grupa czwarta to sekty gnostyczne.

Czy istnieje wspólny mianownik dla wszystkich tych ruchów?

Próby znalezienia wspólnego mianownika doprowadziły do sformułowania definicji sekt jako „grup religijnych prezentujących odrębną wizję świata, która wyrasta z nauki jednej z wielkich religii, ale się z nią nie utożsamia". Ta definicja, o charakterze fenomenologicznym, jest tylko częściowo poprawna. Wydaje się, że nie obejmuje ruchów o podłożu humanistycznym, pogańskim lub gnostycznym, które niektórzy socjolodzy wolą określać jako „nowe ruchy magiczne".

Definicja ta nie zawiera również „żadnej opinii na temat nauki głoszonej przez nowe ruchy religijne, nie formułuje moralnej oceny postępowania ich założycieli i zwolenników ani też ich relacji ze społeczeństwem. Z doktrynalnego punktu widzenia, nowe ruchy religijne działające w regionach tradycyjnie chrześcijańskich można podzielić na cztery kategorie, zależnie od stopnia odmienności ich nauki od chrześcijańskiej wizji świata:

istnieją zatem grupy, które odrzucają Kościół, które odrzucają Chrystusa, które negują istnienie Boga (choć zachowują ogólny zmysł religijny), które wreszcie odrzucają religię (człowiek zachowuje w nich poczucie sacrum, ale używa go do zdobycia władzy nad innymi lub nad kosmosem) .

Reakcje społeczne są zwykle wymierzone nie przeciw doktrynom nowych ruchów religijnych, ale ich wzorom postępowania oraz ich relacjom ze społeczeństwem .

Należy się wystrzegać uogólnień i nieprzemyślanych oskarżeń, przypisywania wszystkim nowym ruchom religijnym najgorszych cech, występujących tylko u niektórych. Nie należy też sądzić, że nowe ruchy religijne są niezdolne do ewolucji we właściwym kierunku.

Nowe ruchy religijne pochodzenia protestanckiego wywołują różne reakcje swoim agresywnym prozelityzmem, zmierzającym do szkalowania Kościoła katolickiego, a także swoim dążeniem do ekspansji oraz sposobem wykorzystywania środków społecznego przekazu, który sprawia wrażenie komercjalizacji religii.

Mimo różnorodności nowych ruchów religijnych oraz lokalnych sytuacji, wszystkie one stwarzają jeden podstawowy problem duszpasterski, mianowicie problem uodpornienia wiernych na poglądy sprzeczne z formacją, którą otrzymali .

Zjawisko sekt stawia przed duszpasterzami poważny problem właściwego rozeznania: „Umiłowani, nie dowierzajcie każdemu duchowi, ale badajcie duchy, czy są z Boga, gdyż wielu fałszywych proroków pojawiło się na Świecie” (1 J 4,1).

III. GENEZA NOWYCH RUCHÓW RELIGIJNYCH I PRZYCZYNY ICH ROZWOJU

Potrzeby duchowe

Nowe ruchy religijne ujawniają istnienie potrzeb duchowych, których Kościół podobnie jak inne instytucje religijne, dotąd nie dostrzegał lub na które nie potrafił odpowiedzieć.

Poszukiwanie tożsamości kulturowej

N owe ruchy religijne mogą powstawać i przyciągać zwolenników, ponieważ ludzie poszukują w nich własnej tożsamości w okresach przemian kulturowych, które rodzą poczucie zagubienia.

Wypełnienie pustki

Wielu chrześcijan wstępuje do sekt i nowych ruchów religijnych w przekonaniu, że pozwoli im to zaspokoić pragnienie poznania Pisma Świętego, potrzebę doznań emocjonalnych, stanie się okazją do śpiewu i tańca oraz do otrzymania jasnych i konkretnych odpowiedzi.

Poszukiwanie odpowiedzi na żywotne pytania

Niektórzy ludzie, na przykład w Afryce, szukają w religii obrony przed czarami, niepowodzeniem, cierpieniem, chorobą i śmiercią. Wydaje im się, że nowe ruchy religijne podejmują bezpośrednio te egzystencjalne problemy i że zapewniają ich natychmiastowe rozwiązanie, a zwłaszcza umożliwiają uzdrowienie fizyczne i psychiczne .

Wykorzystanie słabości naszego duszpasterstwa

Słabe punkty duszpasterstwa oraz życia wspólnot chrześcijańskich mogą zostać wykorzystane przez nowe ruchy religijne. Tam, gdzie brakuje kapłanów, ruchy te wprowadzają licznych silnych „liderów” i „ewangelizatorów", których przygotowanie trwa stosunkowo krótko. Tam, gdzie katolicy nie znają dobrze nauczania Kościoła, ruchy występują z agresywnym fundamentalizmem biblijnym. Tam, gdzie „panuje zniechęcenie i obojętność synów Kościoła, którzy nie potrafią sprostać swej misji ewangelizacyjnej, ponieważ nie dają świadectwa konsekwentnego życia chrześcijańskiego, sekty angażują znaczne siły i przejawiają niezwykły dynamizm.

Tam, gdzie ulega zatarciu autentyczna katolicka nauka o zbawieniu dostępnym jedynie w imieniu Jezusa Chrystusa, o niezbędności Kościoła, o pilnej potrzebie pracy misyjnej i nawrócenia, tam sekty występują z własnym nauczaniem.

Tam, gdzie parafie są zbyt rozległe i bezosobowe, sekty tworzą niewielkie wspólnoty, w których jednostka czuje się znana, doceniana, kochana i wyróżniona rola ważna dla innych. Tam, gdzie ludzie świeccy nie mają poczucia uczestnictwa, sekty przyznają im funkcje kierownicze. Tam, gdzie sprawowanie świętej liturgii znamionuje chłód i rutyna, sekty gromadzą tłumy na nabożeństwach, podczas których uczestnicy słuchając słów Pisma Świętego, wznoszą okrzyki „alleluja” i „Jezus jest Panem". Tam, gdzie inkulturacja nie wyszła jeszcze poza fazę początkowa, nowe ruchy religijne prezentują się jako wspólnoty tubylcze i sprawiają wrażenie dobrze zakorzenionych w lokalnej kulturze. Tam, gdzie nazbyt intelektualne homilie nie odpowiadają umysłowości wiernych, nowe ruchy religijne kładą nacisk na osobisty związek z Jezusem Chrystusem oraz na ścisłe i dosłowne spełnianie nakazów Biblii. Tam, gdzie Kościół jawi się bardziej jako instytucja, wyposażona w struktury i hierarchię, nowe ruchy religijne podkreślają osobistą więź z Bogiem.

Przyczyny polityczne i ekonomiczne

W niektórych krajach, na przykład w Ameryce Łacińskiej, pewne sekty przeciwstawiają się nauce społecznej Kościoła, szczególnie w tym, co dotyczy obrony ubogich i dążenia do integralnego postępu człowieka. Spośród przyczyn powstawania sekt nie można wykluczyć także czynników natury finansowej. W niektórych częściach Afryki i Ameryki Łacińskiej założyciele sekt bardzo szybko się wzbogacili.

Metody stosowane przez nowe ruchy religijne

Nie wszystkie metody zasługują na dezaprobatę. Dynamizm misyjny nowych ruchów, odpowiedzialność za ewangelizację, jaką nakładają na „nowo nawróconych", wykorzystanie środków społecznego przekazu, koncentracja wysiłku na wyznaczonych celach - to wszystko może skłonić nas do zastanowienia, jak uczynić bardziej dynamiczną działalność misyjną Kościoła.

Niektóre nowe ruchy religijne posługują się metodami, które sprzeciwiają się duchowi ewangelii, ponieważ nie okazują należnego szacunku ludzkiej wolności sumienia. Rzecz jasna, wobec takich metod nie wystarczy potępienie. Konieczne jest tworzenie zespołów duszpasterskich, które będą informować i formować wiernych, a także pomagać młodym ludziom i ich rodzinom znajdującym się . w tego rodzaju tragicznej sytuacji.

Działanie szatana

Nie powinniśmy wykluczać działania szatana jako jednej z przyczyn powstawania oraz rozwoju sekt i nowych ruchów religijnych, nawet jeśli osoby doświadczające go nie są tego świadome. Zły jest nieprzyjacielem, który sieje kąkol pośród zboża, gdy ludzie śpią.

Zjawisko na skalę światową W Stanach Zjednoczonych nowe ruchy religijne powstały w minionym stuleciu, a zwłaszcza w ciągu ostatnich 40 lat. Wywodzą się tam głównie z protestantyzmu, ale także z religii wschodnich oraz z połączenia elementów religii i psychologii. Z USA zostały przeniesione do Ameryki Łacińskiej, południowej Afryki, na Filipiny i do Europy.

W Ameryce Łacińskiej nowe ruchy religijne są w większości pochodzenia chrześcijańskiego i zazwyczaj przyjmują postawę agresji i sprzeciwu wobec Kościoła katolickiego, którego pracę apostolską szkalują. To samo można powiedzieć o Filipinach.

W Afryce geneza nowych ruchów religijnych jest ściślej związana z kryzysem politycznym, kulturowym i społecznym ery postkolonialnej, z problemami inkulturacji. Do głosu dochodzi tu także charakterystyczne dla Afrykanów pragnienie uzdrowienia oraz poszukiwanie pomocy w rozwiązaniu problemów życiowych.

W Azji nowe ruchy religijne pochodzenia miejscowego nie wydają się stanowić większego zagrożenia w krajach, w których chrześcijanie są w mniejszości; należy się obawiać jedynie sekt przeniesionych z Europy i Ameryki, których synkretyczne i ezoteryczne doktryny przyciągają zwolenników, w tym także intelektualistów, obietnicą oderwania się od rzeczywistości, uzyskania wewnętrznego pokoju i oświecenia.

W Europie kryzys społeczeństwa zsekularyzowanego i wysoce stechnicyzowanego, doświadczającego konsekwencji rozpadu kultury, która nie uznaje już jednego systemu wartości i wierzeń, sprzyja działalności sekt i nowych ruchów religijnych pochodzących z USA i ze Wschodu.

IV. NOWE RUCHY RELIGIJNE: PROBLEMY I WYZWANIA

Jedność Kościoła

Nowe ruchy religijne oddalają katolików od jedności i komunii z Kościołem. Podstawą tej komunii jest jedność wiary, nadziei i miłości, otrzymanych w sakramencie chrztu. Jej pokarmem są sakramenty, słowo Boże i chrześcijańska służba.

Ekumenizm

Ważne jest, by zawsze zachowywać rozróżnienie między sektami i nowymi ruchami religijnymi z jednej strony, a Kościołami i wspólnotami kościelnymi z drugiej. Rozróżnienie między relacjami ekumenicznymi a kontaktami Kościoła z sektami musi jeszcze zostać głęboko przemyślane.

Kwestionowanie i odrzucanie prawd wiary

Niektóre sekty i nowe ruchy religijne kwestionują podstawowe artykuły wiary katolickiej i w praktyce je odrzucają. Próbują budować społeczność religijną założoną przez człowieka, nie zaś wspólnotę Kościoła ustanowioną przez Syna Bożego.

Odejście od wiary

Niektóre ruchy propagują pewien typ neopogaństwa, czyniąc obiektem kultu człowieka w miejsce Boga i głosząc, że posiadają pewną nadzwyczajną wiedzę, która w ich mniemaniu stawia je ponad wszystkimi religiami. Inne nowe ruchy religijne uprawiają okultyzm, magię, spirytyzm, sięgają także po ryty satanistyczne.

Ateizm i niewiara

Niektóre nowe ruchy religijne, szczególnie te, które wywierają silny nacisk na jednostki, mogą przygotowywać grunt dla ateizmu.

Prozelityzm

Wiele nowych ruchów religijnych stosuje metody, które naruszają prawo innych wierzących i grup religijnych do wolności religijnej. Głoszą nieprawdziwe twierdzenia o innych religiach. przyciągają za pomocą pieniędzy czy innych dóbr materialnych osoby nieodporne na ich oddziaływanie albo też poddają je intensywnej presji psychologicznej lub innym formom nacisku.

Walka z Kościołem katolickim

Niektóre nowe ruchy religijne przyjmują szczególnie agresywną postawę wobec Kościoła katolickiego. Zdają się skupiać swoje działanie na regionach tradycyjnie katolickich, takich jak Ameryka łacińska lub Filipiny. Starają się za wszelką cenę oderwać od Kościoła jak największą liczbę wiernych. Ich gorliwość i misyjny dynamizm zdaje się nie ogarniać w równej mierze tych, którzy jeszcze nie wierzą w Chrystusa. Dążenie katolików do utożsamienia się z ubogimi często interpretują one jako komunizm i działalność wywrotową.

Szkodliwe oddziaływanie psychologiczne na jednostki

Istnieją nowe ruchy religijne, które poprzez swoje metody rekrutacji i formacji, a także stosowanie przemocy w celu zapobieżenia ucieczce członków, spowodowały szkody w psychice poszczególnych osób.

Relacje ze społeczeństwem

Niektóre nowe ruchy religijne są źródłem problemów dla społeczeństw i rządów ze względu na stanowisko, jakie zajmują w sprawach społecznych, oraz na dezorientację społeczną swoich członków, a także dlatego, że nie potrafią kształtować w nich postawy odpowiedzialnych obywateli, starających się spełniać swe obowiązki wobec innych.

Nowe ruchy religijne to zjawisko, które należy traktować poważnie:
Kościół musi przyjąć wobec nich odpowiednią postawę i podjąć właściwe działania duszpasterskie.

V. ODPOWIEDŹ DUSZPASTERSKA: WSKAZANIA OGÓLNE

Nie może to być odpowiedź wyłącznie negatywna

Zastanawiając się, jakie stanowisko duszpasterskie Kościół winien zająć wobec nowych ruchów religijnych, zacznijmy od wskazania, czego należy unikać: nie należy atakować nowych ruchów ani przyjmować postawy negatywnej wobec ich członków. Trzeba kierować się raczej światłem wiary i miłością.

Kościół postrzega osoby należące do nowych ruchów religijnych nie jako wrogów, których należy zaatakować, ale jako ludzi odkupionych przez Chrystusa, którzy zeszli na bledną drogę i z którymi Kościół pragnie się dzielić światem i miłością Chrystusa. W zjawisku nowych ruchów religijnych Kościół widzi znak czasu.

Kościół, choć zdaje sobie sprawę, że nowe ruchy religijne obejmują jedynie mniejszość ludzi wierzących, musi poszukiwać odpowiedzi na następujące pytania: Co skłania ludzi do wstępowania do nowych ruchów religijnych?

Jakie są słuszne oczekiwania ludzi, które ruchy te obiecują zaspokoić, a którym powinien wyjść naprzeciw Kościół? Czy istnieją inne przyczyny powstawania i rozwoju tych ruchów? Jakiej reakcji Bóg oczekuje od Kościoła w tych okolicznościach ?

Działalność Kurii Rzymskiej

Ponieważ niektórzy biskupi oraz liczne Konferencje Episkopatów dawały wobec Stolicy Apostolskiej wyraz swemu pasterskiemu zaniepokojeniu działalnością sekt i nowych ruchów religijnych, w 1983 r. został rozesłany do Konferencji Episkopatów kwestionariusz opracowany przez cztery dykasterie Kurii Rzymskiej (Papieskie Rady: ds. Jedności Chrześcijan ds. Dialogu Międzywyznaniowego, ds. Dialogu z Niewierzącymi oraz ds. Kultury). Następnie dokonano analizy i syntezy odpowiedzi uzyskanych od 75 Konferencji Episkopatów i w maju 1986 r. dykasterie te opublikowały dokument zatytułowany „Sekty albo nowe ruchy religijne. Wyzwanie duszpasterskie". Dokument został przyjęty przychylnie zarówno przez katolików, jak i przez innych chrześcijan. Stał się podstawą dla listów pasterskich biskupów oraz inspiracją dla poważniejszych badań tego zjawiska na poziomie Kościołów lokalnych.

Stolica Apostolska zwróciła się do Międzynarodowej Federacji Uniwersytetów Katolickich z propozycją podjęcia szerszego programu badań nad nowymi ruchami religijnymi; program ten jest obecnie realizowany. Dokument z 1986 r. uważany jest jedynie za punkt wyjścia.

Praca na szczeblu Kościoła lokalnego

Na szczeblu diecezji i Konferencji Episkopatu wzrosła liczba ośrodków badawczych oraz komisji zajmujących się nowymi ruchami religijnymi. Wydawane są książki na temat tego zjawiska, a wiele Konferencji Episkopatu poświęca mu listy pasterskie. Duszpasterze kształcą się i zdobywają odpowiednią formację, starając się zrozumieć tę rzeczywistość i właściwie na nią reagować.

Międzynarodowa Konferencja Uniwersytetów Katolickich

Ośrodek Koordynacji Badań MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA UNIWERSYTETÓW KATOLICKICH rozpoczął badania nad sektami w 1988 r. Pierwszym dyrektorem programu był o. Remi Hoeckman OP, a obecnie jest nim o. Michael Fuss, profesor Papieskiego Uniwersytetu Gregoriańskiego. W rozległych pracach badawczych bierze udział ponad 50 specjalistów z 5 kontynentów, reprezentujących różne dyscypliny i analizujących problem z teologicznego, socjologicznego, psychologicznego i innych punktów widzenia. Wyniki badań prowadzonych przez MIĘDZYNARODOWA KONFERENCJA UNIWERSYTETÓW KATOLICKICH z pewnością okażą się bardzo przydatne w duszpasterskiej pracy Kościoła. Problem nowych ruchów religijnych nie dopuszcza rozwiązań szybkich i łatwych. Analiza naukowa i podejście interdyscyplinarne- to niezbędne elementy solidnego i trwałego programu duszpasterskiego.

Czy możliwy jest dialog z nowymi ruchami religijnymi?

Niektórzy zapytują, czy jest możliwy dialog z nowymi ruchami religijnymi.

Niewątpliwie z samej natury i misji Kościoła wynika, że dialog z każdą ludzką istotą i z grupami religijnymi winien stanowić element stylu prowadzenia przez Kościół swego apostolatu. Sobór Watykański II wezwał do dialogu z chrześcijanami należącymi do Kościołów innych wyznań oraz z wyznawcami innych religii. Trudność polega na tym, by prowadzić dialog z nowymi ruchami religijnymi z należytą rozwagą i rozeznaniem.

Natura wielu nowych ruchów religijnych i ich sposób działania sprawiają, że dialog z nimi nastręcza Kościołowi szczególnie wiele problemów. Na pasterzach Kościoła spoczywa poważny obowiązek obrony wiernych katolików przed stowarzyszeniami głoszącymi poglądy błędne i niebezpieczne.

Nie należy potępiać wszystkich nowych ruchów religijnych, ignorując różnice między nimi. Katolicy winni zawsze wykazywać gotowość do odkrywania i zgłębiania elementów i tendencji w swej istocie dobrych i szlachetnych oraz do poszukiwania możliwości współpracy. Powinni także badać i obserwować ruchy, które dotąd nie zostały dobrze poznane.

Pozostaje problem tych nowych ruchów religijnych, które przyjmują wobec Kościoła strategię wrogości i realizują ją niejednokrotnie z pomocą zewnętrznych czynników ekonomicznych i politycznych. Nie odrzucając dialogu z tymi ugrupowaniami, Kościół winien poszukiwać godziwych środków obrony przed nimi.

VI. ODPOWIEDŹ DUSZPASTERSKA: WSKAZANIA SZCZEGÓŁOWE

Kierownictwo doktrynalne biskupów

Wiele nowych ruchów religijnych przyciąga katolików należących do wspólnot, w których panuje doktrynalne zamieszanie lub dezorientacja. Tego rodzaju zamieszanie może być częściowo skutkiem działalności pewnych teologów katolickich, którzy sieją zwątpienie, lub też innych ludzi, kontestujących niektóre pouczenia Urzędu Nauczycielskiego; jego przyczyną może być także niedostateczne nauczanie religii lub ataki sekt.

Bez względu na przyczynę, biskupi winni pamiętać, iż są „zwiastunami wiary, prowadzącymi nowych uczniów do Chrystusa i .autentycznymi, czyli upoważnionymi przez Chrystusa nauczycielami, którzy powierzonemu sobie ludowi głoszą prawdy wiary, aby w nie wierzył i w życiu je stosował” (Lumen Gentium, 25). Każdy biskup winien uznać to za swój osobisty obowiązek i „nastawać w porę i nie w porę” (por. 2 Tm 4,2), także wówczas, gdy naraża się na ryzyko utraty poparcia zdezorientowanej większości lub na ataki dynamicznej i agresywnej mniejszości.

Odpowiednia katecheza i podstawowa formacja biblijna

Doświadczenie pokazuje, że nowe ruchy religijne wykorzystują sytuację religijnej ignorancji chrześcijan. Właściwa katecheza winna zatem prowadzić do uodpornienia społeczności katolickiej na tego rodzaju skażenia. W nauczaniu prawd wiary należy szczególnie wiele uwagi poświęcić Biblii. Katolicy winni tak dobrze znać prawdy swej wiary, by móc zawsze odpowiedzieć tym, którzy „żądają od nich uzasadnienia ich nadziei (por. 1 P 3,15).

Modlitwa i praktyki religijne

Niektóre nowe ruchy religijne przyciągają zwolenników obietnicą zaspokojenia ich potrzeby szczególnych form modlitwy i kultu. Kościół, począwszy od parafii, musi być przekonany, że jego własne tradycje liturgiczne i kultowe, gdy są właściwe rozumiane, rozwijane i przeżywane, w pełni zaspokajają potrzebę ludzkiej duszy.

Mistycyzm. Pokój. Harmonia.

Nowe ruchy religijne obiecują ludziom mądrość, pokój, harmonię i samorealizację. Nasze głoszenie chrześcijaństwa winno być zwiastowaniem dobrej nowiny i Bożej mądrości, jedności i harmonii z Bogiem i z całym stworzeniem, szczęścia, które jest ziemskim przygotowaniem do niebiańskiej radości, i pokoju, którego świat dać nie może.

W naszej prezentacji chrześcijaństwa nie możemy zapominać o rzeczywistości chrześcijańskiego doświadczenia. Nie wystarczy udzielać” ludziom informacji o charakterze intelektualnym. Chrześcijaństwo nie jest ani zespołem doktryn, ani systemem etycznym. Jest życiem w Chrystusie, które może być doświadczane w sposób coraz głębszy.

Uznanie znaczenia gestów i symboli

Liczne nowe ruchy religijne kładą większy nacisk na stronę emocjonalną niż na rozumową. Nie popadając w tego rodzaju przesadę, w wielu parafiach i miejscach kultu można by z korzyścią dowartościować rolę ciała, gestów i materialnych aspektów liturgii oraz form pobożności ludowej.

Żywe wspólnoty

Nowe ruchy religijne przyciągają chrześcijan, ponieważ pozwalają im stać się członkami wspólnot żywych. Zjawisko parafii bardzo rozległych może zatem stanowić pewien problem, jeżeli nie zostanie podjęty świadomy wysiłek poszukiwania takich sposobów działania, które pozwolą każdej osobie mieć świadomość, że jest kochana i doceniana, i które pozwolą jej odgrywać jakaś aktywną rolę we wspólnocie. Kościół winien być postrzegany i doświadczany jako wspólnota miłości i służby, sprawująca Eucharystię i żyjąca nią.

Popieranie udziału i odpowiedzialności świeckich

To prawda, że nowe ruchy religijne rozwijają się zwłaszcza tam, gdzie efektywna praca kapłanów jest niedostateczna lub gdzie brak jej całkowicie.

Ale prawdą jest i to, że Kościół potrzebuje dynamicznych ludzi świeckich, zdolnych pokierować życiem wspólnot. Nadmiemy klerykalizm może zepchnąć wiernych świeckich na margines Kościoła i sprawić, że będzie on postrzegany jako instytucja kierowana przez wyświęconych biurokratów. Natomiast w działalności nowych ruchów religijnych aktywność świeckich odgrywa wielką rolę.

Rozeznanie

Często nowe ruchy religijne przyciągają ludzi, którzy pragną zaznać wżyciu religijnym jakichś głębszych doświadczeń. Niebezpieczeństwo polega na tym, że ruchy te pozwalają przeżyć coś, co w pierwszym okresie może być dobre, ale co później prowadzi do konsekwencji negatywnych. Oso by przyciągnięte przez te ruchy mogą oderwać się od swych katolickich korzeni i mimo przeżycia okresu wzrostu, ostatecznie znaleźć się w gorszej sytuacji duchowej niż na początku. Potrzebne jest formułowanie wskazań pozwalających duszpasterzom i wiernym orientować się w tej ważnej dziedzinie.

Znaczenie programu diecezjalnego

Każda diecezja lub grupa diecezji winna zadać sobie następujące pytania:

Jakie sekty lub nowe ruchy religijne działają obecnie na jej terytorium? Jakie są ich metody działania? Jakie słabości w życiu katolickiej wspólnoty tego regionu wykorzystują nowe ruchy religijne? Jaką praktyczną pomoc otrzymuje wierny świecki w dziedzinie duchowości i modlitwy osobistej? W jaki sposób Kościół diecezjalny i parafialny stara się przychodzić z pomocą chrześcijanom, którzy zmagają się z trudnościami materialnymi, społecznymi lub innymi? Czy na terenie diecezji katolicy żyją ewangelią, podejmując także działalność społeczną?

Jakiego rodzaju treści dostarcza wiernym diecezji radio krajowe lub lokalne, prasa i telewizja, i jak odpowiada na nie duszpasterstwo środków społecznego przekazu Kościoła lokalnego? Czy działalność nowych ruchów religijnych na terenie diecezji stwarza potrzebę ogłoszenia przez biskupa dokumentu, który byłby dla wiernych przewodnikiem w tej dziedzinie?

Zakończenie

Wobec dynamicznego rozwoju nowych ruchów religijnych, pasterze Kościoła nie mogą poprzestać na dotychczasowych formach pracy, nie poświęcając ruchom tym szczególnej uwagi. Zjawisko nowych ruchów religijnych jest wyzwaniem i zarazem szczególną okazją. Kościół musi ufać, że ma dość zasobów, by sprostać tej sytuacji. Jak powiedział Ojciec Święty do biskupów meksykańskich w dniu 12 maja 1990 r., „obecność tak zwanych sekt to aż nadto ważny powód, by wnikliwie przeanalizować działalność duszpasterską lokalnego Kościoła, poszukując jednocześnie konkretnych rozwiązań i kierunków działania, pozwalających zachować i umocnić jedność ludu Bożego. W związku z tą sytuacją słusznie postanowiliście sformułować wytyczne duszpasterskie. Są one czymś więcej niż tylko odpowiedzią na aktualne wyzwania, pragną bowiem również wytyczać drogi nowej ewangelizacji, co jest zadaniem tym pilniejszym, że jest to również konkretny sposób pogłębiania wiary i życia chrześcijańskiego w waszych wspólnotach".

Kard. Francis Arinze

Napisz komentarz (0 Komentarze)