Z tajemnicy Kościoła wypływa wezwanie, skierowane do wszystkich członków Mistycznego Ciała Chrystusa, aby aktywnie włączyli się w misję i w budowę Ludu Bożego jako organiczna wspólnota, sprawując różne posługi zgodnie z otrzymanymi charyzmatami. Echo tego wezwania rozbrzmiewa nieustannie w dokumentach Magisterium Kościoła, zwłaszcza od Soboru Watykańskiego II^[1]. Szczególnie trzy ostatnie Zgromadzenia Ogólne Synodu Biskupów potwierdziły specyficzną tożsamość wiernych świeckich, kapłanów i osób konsekrowanych, opartą na wspólnej godności oraz na różnorodności funkcji, i zachęciły wszystkich wiernych do wspólnego budowania Kościoła i współpracy w zbawieniu świata.

Należy mieć na uwadze, jak ważna i niezbędna jest działalność apostolska wiernych świeckich dla ewangelizacji w czasach obecnych i w przyszłości. W Kościele nie może jej zabraknąć, ponieważ należy ona do jego natury jako Ludu Bożego i jest nieodzownym warunkiem realizacji jego misji ewangelizacyjnej.

Wezwanie do aktywnego uczestnictwa wszystkich wiernych w misji Kościoła nie pozostało bez echa. Synod Biskupów obradujący w 1987 r. stwierdził, iż „Duch Święty nieprzerwanie odnawiał młodość Kościoła, budząc w wielu świeckich nowe energie świętości i współuczestnictwa. Świadczą o tym między innymi: nowy styl współpracy między kapłanami, zakonnikami i świeckimi; czynny udział świeckich w liturgii, w głoszeniu słowa Bożego i w katechezie; powierzanie świeckim wielorakich posług oraz zadań; bujny rozkwit grup, zrzeszeń, ruchów duchowości i zaangażowania świeckich; szerszy i bardziej znaczący udział kobiet w życiu Kościoła i w rozwoju społeczeństwa”^[2]. Podobnie dokument roboczy Synodu Biskupów z 1994 r., poświęconego życiu konsekrowanemu, stwierdzał, że „wszędzie odczuwalne jest szczere pragnienie nawiązania autentycznych relacji wspólnoty i współpracy między biskupami, instytutami życia konsekrowanego, kapłanami diecezjalnymi a wiernymi świeckimi”^[3]. W wydanej potem posynodalnej adhortacji apostolskiej Ojciec Święty potwierdza specyficzny wkład życia konsekrowanego w misję i budowę Kościoła^[4].

Współpraca wszystkich wiernych występuje bowiem w obydwu dziedzinach misji Kościoła – zarówno na płaszczyźnie duchowej, w przekazywaniu ludziom Chrystusowego orędzia i Jego łaski, jak też w działalności doczesnej, która polega na przenikaniu i doskonaleniu duchem ewangelicznym rzeczywistości doczesnej^[5].Zwłaszcza w pierwszej z tych dziedzin, czyli w ewangelizacji i uświęcaniu, „apostolstwo świeckich i posługa ministerialna wzajemnie się uzupełniają”^[6]. Wierni świeccy obojga płci mają tu niezliczone możliwości aktywnego działania poprzez konsekwentne świadectwo życia osobistego, rodzinnego i społecznego, głoszenie Chrystusowej Ewangelii, dzielenie się nią w każdym środowisku oraz wyjaśnianie, obronę i odpowiednie dostosowanie chrześcijańskich zasad do problemów obecnej doby^[7]. Pasterze powinni zwłaszcza „uznawać i popierać rozwój tych posług, urzędów i funkcji, które opierając się na sakramentalnym fundamencie Chrztu, Bierzmowania, a w wielu wypadkach także Małżeństwa, są spełniane przez katolików świeckich”^[8].

W rzeczywistości, w życiu Kościoła można zauważyć niezwykły rozkwit inicjatyw pastoralnych w tej dziedzinie, dla których silnym bodźcem stał się przede wszystkim Sobór Watykański II i Magisterium papieskie.

Zwłaszcza dzisiaj podstawowe zadanie nowej ewangelizacji, spoczywające na całym Ludzie Bożym, wymaga nie tylko „szczególnego zaangażowania” kapłanów, ale również odzyskania pełnej świadomości świeckiego charakteru misji laikatu^[9].

Zadanie to otwiera przed wiernymi świeckimi niezmiernie rozległe – i po części jeszcze nie odkryte – możliwości działania w sferze doczesnej, w świecie kultury, sztuki i widowisk, nauki, pracy, środków społecznego przekazu, polityki, gospodarki itp., oraz wymaga od nich twórczego poszukiwania coraz skuteczniejszych sposobów wpływania na te dziedziny, tak aby zyskały one w Jezusie Chrystusie swój pełny sens^[10].

W ramach tej szerokiej płaszczyzny zgodnego działania, zarówno o charakterze ściśle duchowym czy religijnym, jak i w consecratio mundi, istnieje pewna szczególna dziedzina związana ze świętą posługą kapłańską, w której mogą dopomagać również wierni świeccy, mężczyźni i kobiety, i oczywiście także członkowie instytutów życia konsekrowanego i stowarzyszeń życia apostolskiego nie mający święceń kapłańskich. Tę właśnie szczególną dziedzinę ma na myśli Sobór Watykański II, gdy naucza: „Hierarchia powierza świeckim pewne zadania, które łączą się bliżej z obowiązkami pasterzy, jak np. głoszenie nauki chrześcijańskiej, funkcje w pewnych czynnościach liturgicznych, opiekę duszpasterską”^[11].

Właśnie dlatego że są to zadania głębiej związane z obowiązkami pasterzy – którzy muszą otrzymać sakrament święceń kapłańskich, aby spełniać ten urząd – wymaga się od wszystkich, którzy w jakikolwiek sposób w nich uczestniczą, aby ze szczególną gorliwością starali się zachować odrębność zarówno natury i misji posługi kapłańskiej, jak i powołania oraz świeckiej natury laikatu. Współpracować nie znaczy bowiem zastępować.

Musimy przyznać z głęboką satysfakcją, że w wielu Kościołach partykularnych współpraca wiernych nie mających święceń z pasterską posługą kapłanów przebiega w sposób bardzo pozytywny, przynosi obfite owoce dobra, respektuje granice wyznaczone przez naturę sakramentów oraz przez różnorodność charyzmatów i funkcji kościelnych, pozwala znaleźć śmiałe i rozumne wyjścia w sytuacjach braku lub niedoboru kapłanów^[12]. Dzięki temu bardziej wyrazisty stał się ten aspekt wspólnoty, na mocy którego wybrani członkowie Kościoła starają się zaradzić – na miarę swoich możliwości jako osoby nie posiadające sakramentalnych święceń kapłańskich – doraźnym i chronicznym problemom, jakie pojawiają się w niektórych wspólnotach^[13]. Wierni ci zostają powołani i wyznaczeni do podjęcia określonych zadań, ważnych i delikatnych, i spełniają je wspierani przez łaskę Bożą, wspomagani przez kapłanów i życzliwie przyjmowani przez wspólnotę, której służą. Pasterze wyświęceni żywią głębokie uznanie dla ofiarności, z jaką liczne osoby konsekrowane i wierni świeccy podejmują tę szczególną służbę, okazując przy tym niezawodny sensus Ecclesiae i budujące oddanie. Na słowa szczególnej wdzięczności i otuchy zasługują ci, którzy wykonują te zadania w chrześcijańskich wspólnotach cierpiących prześladowania czy też na terenach misyjnych – w sensie terytorialnym lub kulturowym – gdzie Kościół nie jest jeszcze mocno zakorzeniony, a kapłan może być obecny tylko sporadycznie^[14].

Nie ma tu miejsca na głębszą analizę całego teologicznego i pastoralnego bogactwa, jakie wiąże się z rolą świeckich w Kościele. Zostało już ono obszernie ukazane w adhortacji apostolskiej Christifideles laici.

Wyłącznym celem niniejszego dokumentu jest natomiast udzielenie jasnej i autorytatywnej odpowiedzi na liczne i naglące pytania, kierowane do naszych dykasterii przez biskupów, kapłanów i świeckich, którzy proszą o wyjaśnienia dotyczące nowych form działalności „duszpasterskiej” wiernych nie mających święceń na terenie ich parafii i diecezji.

Często bowiem mamy do czynienia z praktykami, które – nawet jeśli powstały w sytuacjach rzeczywiście naglących potrzeb i niedoborów, pod wpływem wielkodusznej intencji dopomożenia w pracy duszpasterskiej – mogą mieć bardzo negatywne konsekwencje i utrudniać właściwe rozumienie prawdziwej wspólnoty eklezjalnej. Praktyki takie występują głównie w niektórych regionach, czasem zaś są bardzo zróżnicowane nawet w obrębie jednego regionu.

Przypominają one jednak o poważnej odpowiedzialności duszpasterskiej, jaka spoczywa przede wszystkim na biskupach^[15] i na tych, których zadaniem jest umacnianie i ochrona powszechnej dyscypliny Kościoła, opartej na określonych zasadach doktrynalnych, jednoznacznie sformułowanych już przez Powszechny Sobór Watykański II^[16] i przez późniejsze Magisterium papieskie^[17].

Proces refleksji podjęty przez nasze dykasterie, obrady sympozjum, w którym uczestniczyli przedstawiciele Episkopatów najbardziej zainteresowanych problemem, wreszcie rozległe konsultacje przeprowadzone wśród przewodniczących licznych Konferencji Episkopatów, innych hierarchów oraz ekspertów reprezentujących wiele dyscyplin nauk kościelnych i różne regiony geograficzne – wszystko to ujawniło wyraźną zbieżność poglądów w sprawach poruszonych w niniejszej Instrukcji. Mimo to nie należy jej uważać za wyczerpującą, zarówno dlatego że omawia ona tylko sytuacje najbardziej dziś rozpowszechnione, jak i ze względu na ogromne zróżnicowanie konkretnych okoliczności, w jakich sytuacje te występują.

Niniejszy tekst, oparty na solidnym fundamencie nadzwyczajnego i zwykłego nauczania Kościoła, zostaje przekazany zainteresowanym biskupom, aby wiernie realizowali jego zalecenia, ale jest także podany do wiadomości pasterzy tych okręgów kościelnych, w których nieprawidłowe praktyki jeszcze nie zostały odnotowane, lecz mogą się pojawić już wkrótce, jako że zjawiska te rozpowszechniają się bardzo szybko.

Zanim odpowiemy na konkretne pytania, jakie do nas skierowano, uważamy za konieczne zwięzłe przedstawienie zasadniczych elementów teologii sakramentu święceń i jego znaczenia w strukturze Kościoła: pozwoli to zrozumieć podstawy, na jakich opiera się dyscyplina kościelna, której celem jest ochrona zakresu praw i zadań wszystkich, w duchu poszanowania prawdy i kościelnej komunii oraz w trosce o „zbawienie dusz, które zawsze winno być w Kościele najwyższym prawem”^[18].

P R Z Y P I S Y

¹ Por. Sobór Wat. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 33; Dekr. o apostolstwie świeckich Apostolicam actuositatem, 24.
² Jan Paweł II, Posynodalna adhort. apost. Christifideles laici (30 grudnia 1988), 2: AAS 81 (1989), s. 396.
³ Jan Paweł II, Posynodalna adhort. apost. Christifideles laici (30 grudnia 1988), 2: AAS 81 (1989), s. 396.
⁴ Por. Jan Paweł II, Posynodalna adhort. apost. Vita consecrata (25 marca 1996), 47: AAS 88 (1996), s. 420.
⁵ Por. Sobór Wat. II, Dekr. o apostolstwie świeckich Apostolicam actuositatem, 5.
⁶ Tamże, 6.
⁷ Por. tamże.
⁸ Jan Paweł II, Posynodalna adhort. apost. Christifideles laici, 23, m. cyt., s. 429.
⁹ Por. Sobór Wat. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 31; Jan Paweł II, Posynodalna adhort. apost. Christifideles laici, 15: m. cyt., ss. 413–416.
¹⁰ Por. Sobór Wat. II, Konst. duszpast. o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes, 32.
¹¹ Sobór Wat. II, Dekr. o apostolstwie świeckich Apostolicam actuositatem, 24.
¹² Por. Jan Paweł II, Przemówienie do uczestników sympozjum poświęconego „Współpracy świeckich w pastoralnej posłudze kapłanów” (22 kwietnia 1994), 2: „L'Osservatore Romano”, 23 kwietnia 1994 r.
¹³ Por. KPK, kann. 230, § 3; 517, § 2; 861, § 2; 910, § 2, 943; 1112; Jan Paweł II, Posynodalna adhort. apost. Christifideles laici, 23 i przypis 72, m. cyt., s. 430.
¹⁴ Por. Jan Paweł II, Enc. Redemptoris missio (7 grudnia 1990), 37: AAS 83 (1991), ss. 282–286.
¹⁵ Por. KPK, kan. 392.
¹⁶ Por. zwłaszcza: Sobór Wat. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium; Konst. o liturgii świętej Sacrosanctum Concilium; Dekr. o posłudze i życiu kapłanów Presbyterorum ordinis i Dekr. o apostolstwie świeckich Apostolicam actuositatem.
¹⁷ Por. zwłaszcza posynodalne adhort. apost. Christifideles laici i Pastores dabo vobis.
¹⁸ KPK, kan. 1752.

Copyright © by L'Osservatore Romano

Napisz komentarz (0 Komentarze)