Zarzut 107 – Różaniec

1. Wprawdzie, gdyby to była Prawda, nie widziałbym nic w tym złego (różaniec to bardzo pożyteczna i biblijna modlitwa, ułatwiająca rozważanie zdarzeń ewangelicznych), ale to jakieś nieporozumienie. Głównie dlatego że nie tylko różaniec, ale nawet modlitwa „Zdrowaś Maryjo" w formie znanej nam dziś, w roku 1090 jeszcze nie istniała (w przeciwieństwie do modlitwy Pod Twoją Obronę, która powstała na przełomie II i III wieku).

2. Biblijny tekst pozdrowienia anielskiego tworzący pierwszą część modlitwy („Zdrowaś Maryjo…") zaczęto w formie modlitwy odmawiać w XII wieku, zaś dzisiejsza forma ukształtowała się około wieku XV (została oficjalnie zatwierdzona w 1566 roku przez Piusa V).

Być może nieporozumienie wzięło się z tego, że w XI wieku reguła benedyktyńska nakazywała braciom zakonnym odmawiać 150 razy dziennie „Ojcze nasz" (na wzór kapłańskiego obowiązku odmawiania 150 psalmów). Mniej więcej od daty podanej w „liście zarzutów" używano do tego tzw. „sznura paternoster" (‘Na–tri–coicat - Pater Nosterii to po łacinie „Ojcze nasz" – początek Modlitwy Pańskiej). Same sznury modlitewne są znacznie starsze (9 stuleci przed Chrystusem) i stanowią „ulepszoną wersję" urządzenia składającego się ze 150 kamieni a używanego przez Żydów do odmawiania Psalmów. Kamieniami zresztą też liczyli swoje modlitwy mnisi w Egipcie około roku 340. Podobny sznur modlitewny znaleziono m.in. w grobie św.Gertrudy (+658).

3. Legenda (prawdopodobnie wymyślona przez Alaina de la Roche) przypisuje „wynalezienie" Różańca św. Dominikowi, lecz to także jest nieporozumienie. Owszem, do jego powstania przyczynił się Dominik, ale zupełnie inny – mianowicie Dominik z Prus. urodził się w niewielkiej wiosce pod Gdańskiem, po odbyciu studiów na Uniwersytecie Jagiellońskim podróżował po Europie, aż w 1409 roku wstąpił do klasztoru Kartuzów w Trewirze.

W ramach ćwiczeń duchowych, za radą przeora Adolfa z Essen miał codziennie odmawiać 50 razy Zdrowaś Mario (wówczas nie istniała jeszcze druga część modlitwy, zaczynająca się od słów Święta Mario, Matko Boża…). Miał przy tym uświadamiać sobie obecność Jezusa.

Nowicjusz miał spore problemy z utrzymaniem uwagi podczas tej modlitwy. W końcu, w Adwencie 1409 roku wpadł na pomysł, aby do każdej z 50 „zdrowasiek" przypisać jedno zdarzenie ewangeliczne. Tak więc po każdym dojściu do słów „… i błogosławiony owoc żywota Twojego – Jezus" czynił własne dopowiedzenie, np. „o którym zwiastował Anioł, że Go poczniesz z Ducha Świętego" i chwilę kontemplował to wydarzenie. W ten sposób powstał pierwotny różaniec – rozważanie 50 wydarzeń ewangelicznych¹. Warto zwrócić uwagę, iż był on wybitnie chrystocentryczny – treść Pozdrowienia Anielskiego, choć rozpoczyna się od biblijnego pozdrowienia Maryi, to nie zatrzymuje się na niej i osiąga swój szczyt w błogosławieństwie Jezusa – owocu Jej żywota. Następujące po nim przypomnienia zdarzeń ewangelicznych ów chrystocentryzm² pogłębiają.

Później Dominikanie skrócili Różaniec do 15 „tajemnic" (zdarzeń), aby uczynić go dostępnym dla ludzi niepiśmiennych (50 zdarzeń trudno było zapamiętać, posługiwano się spisami) i łącząc każde z nich z dziesiątką modlitw. W tej postaci znamy go dziś, choć jest parę miejsc na świecie gdzie przetrwał w pierwotnej wersji (na przykład w Austrii w Schocken koło Bregencji i w Bractwie św. Mateusza w Dolnej Nadrenii).

W istocie nie ma przeciwskazań by odmawiać Różaniec w ten pierwotny, bardziej zaawansowany sposób – np. w 1984 roku ówczesny kardynał Ratzinger prowadził takie właśnie nabożeństwo różańcowe podczas tzw. Katholikentag w Monachium. Również w tym kierunku dokonał zmian Jan Paweł II uzupełniając w Liście apostolskim Rosarium Virginis Mariae z 2002 roku zestaw rozważanych tajemnic różańcowych o tzw. Tajemnice Światła.

4. Istotą różańca jest rozważanie zdarzeń (przede wszystkim ewangelicznych). Jest to więc rodzaj wstępu do modlitwy myślnej czy może raczej kontemplacyjnej. Wypowiadane słowa są jedynie ułatwiającym „podkładem". Tak więc to nie ilość wypowiadanych słów stanowi o sile tej modlitwy.

Należy położyć na to nacisk, aby nie sprowadzać różańca jedynie do powtarzania słów.

Papież Paweł VI ujął to w następujący sposób:
„Jeśli brak kontemplacji, różaniec upodabnia się do ciała bez duszy i zachodzi niebezpieczeństwo, że odmawianie stanie się bezmyślnym powtarzaniem formuł, oraz że będzie w sprzeczności z upomnieniem Chrystusa, który powiedział: „Na modlitwie nie bądźcie gadatliwi jak poganie. Oni myślą, że przez wzgląd na swe wielomówstwo będą wysłuchani" (Mt 6, 7). Różaniec bowiem z natury swej wymaga odmawiania w rytmie spokojnej modlitwy i powolnej refleksji, by przez to modlący się łatwiej oddał się kontemplacji tajemnic życia Chrystusa, rozważanych jakby sercem Tej, która ze wszystkich była najbliższa Panu, i by otwarte zostały niezgłębione tych tajemnic bogactwa."(Marialis cultus)

W istocie różaniec jest formą modlitwy kontemplacyjnej dostępną dla osób mniej zaawansowanych.

Katechizm Kościoła Katolickiego:
"Pobożność średniowieczna na Zachodzie rozwinęła modlitwę różańcową, wprowadzając ją jako ludową formę zastępczą Modlitwy Godzin."/kanon 2678/

Inaczej mówiąc, poprawnie odprawiany różaniec jest modlitwą towarzyszenia Maryi we wpatrywaniu się w dzieło Jej Syna.

5. Różaniec cały wsparty jest na Biblii. Mam nadzieję, że biblijności „Ojcze nasz" nie muszę tu nikomu udowadniać, dlatego tylko krótkie zestawienie dla „Zdrowaś Mario…"³:

Najważniejsze jednak są rozważane tajemnice różańcowe, kierujące naszą uwagę na fakty ewageliczne.

Do pytania nawiązują teżZarzut 13 , Zarzut 52 , Zarzut 54 , Zarzut 68 , Zarzut 80 , Zarzut 174 , Zarzut 181 , Zarzut 182 , Zarzut 215 , Zarzut 217 , 229.
Temat ten omówiłem szerzej w książce "Dlaczego ufam Kościołowi".